Een grote rivier is het niet en is het ook nooit geweest. Maar voor de geschiedenis van Haarlem staat de betekenis van die rivier, van het Spaarne, buiten kijf. Het Spaarne meandert met zijn S-vormige krul al vele eeuwen door de stad. Veel van de activiteiten die Haarlem groot maakten, waren mogelijk door de ligging aan dit water. Vóór de komst van de spoorwegen en het moderne wegverkeer was het Spaarne de levensader die Haarlem met de wereld verbond. Sommige steden danken hun groei aan hun betekenis voor het landsbestuur of aan hun militair-strategische ligging. Andere steden, en daartoe behoort Haarlem, groeiden door handel en industrie. Voor een omvangrijke handel- en industriesector is de toegang tot open vaarwater nog steeds belangrijk, vroeger was het zelfs essentieel. Maar oorspronkelijk deed het Spaarne, net als andere rivieren, niets anders dan overtollig water van het land naar zee brengen. Dit deed hij al ver voor het begin van onze jaartelling.

Oorspronkelijk stroomde Het Spaarne van de Haarlemmermeer naar het IJ. Door de open verbinding met de vooormalige Zuiderzee, was men zeer beducht voor overstromingen ten gevolge van stormvloeden. Om die reden werd waar het Spaarne het IJ in stroomde een houten dam gemaakt. De naam Spaarndam was de logische naam die ontstond.
De vroede vaderen van Haarlem waren uiteraard niet gelukkig met deze dam, die de handelsvaart naar het IJ afsloot. Na lange onderhandelingen met de heemraden, werd overeengekomen dat er een bewegende deur in de dam kwam, waardoor er bij dood tij de schepen konden doorvaren naar Haarlem.
Pas veel later werd er een kolksluis gebouwd en werd de dam bij spaarndam gemoderniseerd en uitgebreid.

Na de drooglegging van de Haarlemmermeer in 1854 werd het Spaarne feitelijk een zijtak van de Ringvaart van de Haarlemmermeer. De stroming verdween in de rivier.
Langs het Spaarne waren veel bedrijven gevestigd. Bekende namen zoals Droste chocoladefabrieken, Figee, Conrad-Stork en Holland Nautic waren beeldbepalen voor het Noordelijk deel van het Spaarne.
In een volgende bijdrage wil ik ingaan op beeldbepalende historische gebouwen aan het Spaarne.

Benneke